Seninle Başlamadı: Aile Geçmişin Bugününü Nasıl Etkiliyor?
Merhaba Sevgili Relater,
Ben Relate içerik ekibinden Psikolog Alara Tanfer, umarım görüşmeyeli iyisindir. Bu hafta biraz aile ilişkilerimiz hakkında konuşalım istedim. Aile geçmişimiz ve aile üyelerimizle güncel olarak kurduğumuz ilişkiler şüphesiz ki yaşamımızda çok önemli bir yer tutuyor. Fakat bu dinamikleri anlamak her zaman düşündüğümüz kadar kolay olmayabiliyor. Sistemik aile terapisinin psikoloji literatürüne kazandırdığı bir araç bu dinamikleri anlama yolunda bize yardımcı oluyor: Genogram! Her ne kadar bir uzman eşliğinde kullanıldığında terapötik etkisi görülse de günlük hayatımızda bu aracı kullanarak belli bir yere kadar içgörü kazanabiliriz. Hadi daha yakından bakalım !
Genogram; aile bağlarını, ilişki dinamiklerini ve bir ailenin birkaç nesil boyunca tıbbi ve psikolojik geçmişini temsil etmek için özellikle psikoloji, tıp ve sosyal hizmetler alanlarında kullanılan görsel bir araç olarak tanımlanıyor. Bir soy ağacına benzese de basit bir soy ağacından çok daha fazlası olan genogram, belirli davranışların kökenlerini ve tekrarlayan ilişki modellerini anlamamıza yardımcı oluyor. Geleneksel aile ağacının bireysel yapısının aksine, genogram aile üyeleri arasındaki sosyal, duygusal ve psikolojik etkileşimleri gözlemlememizi mümkün kılıyor. Birlikte küçük bir deneme yapmaya ne dersin?
Bir genogram yapmak
Genogram üzerinde her aile üyesi bir sembol ile temsil ediliyor. Genellikle kadınlar için daire, erkekler için bir kare kullanılıyor. Aile üyeleri arasındaki evlilik gibi bağları yatay bir çizgi ile temsil ederken ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişkileri dikey bir çizgi ile belirtiyoruz. Çocukları bu dikey çizgilerle ebeveynlerin altına yerleştiriyoruz. Eğer bireyler arasında ayrılık veya boşanma gibi durumlar yaşanmışsa bu durumu yatay çizginin üzerine çentik atarak belirtebiliyoruz. Genogramda tüm aile üyelerinin çember ya da karelerinin üzerine isimlerini yazıyoruz ve kaybettiğimiz akrabalarımızın üzerine ufak bir çarpı koyuyoruz.
Genogramın en güçlü yanlarından biri aile bireyleri arasındaki ilişkilerin yapısını belirtiyor olması. Örneğin, sağlıklı ve uyumlu bir ilişkiyi tek ve devamlı bir çizgi ile temsil ediyoruz. Eğer ilişki fazla yakınsa iki paralel çizgi ve hatta fazla yakınsa üç paralel çizgiyle de ifade edilebiliyor. Çatışmalı ilişkiler için ise zigzaglı bir çizgi kullanıyoruz.
Genogram yaparken nesiller boyunca aile üyeleri için önemli olmuş olayları da eklememiz gerekiyor. Sağlık sorunları, bağımlılıklar, kaza, göç, şiddet içeren olaylar, istismar, zorlu doğumlar, iş kayıpları, ekonomik şartların olumlu veya olumsuz olarak aniden değişmesi gibi aile arasında veya bireysel anlamda önem taşıyan olaylar genogramdaki boşluklarda belirtiliyor.
Bir genogramı anlamak
Genogramı çizdikten sonra sıra oluşturduğumuz bu çizimi yorumlamaya geliyor. Aslında önümüzdeki çizim bize nesilden nesile aktarılmış ilişki dinamiklerini, davranış kalıplarını, hastalıkları ve ilişki sorunlarını anlama fırsatı sunuyor. Tekrar eden bu şemaları anlamak için kendimize sorabileceğimiz birkaç soru bize bulunuyor.
Yakın ailemi kimler oluşturuyor?
İlişkiler daha çok uyum içerisinde mi yaşanmış yoksa genel olarak ilişkilere tartışmalar mı hakim olmuş?
Hangi tartışma konuları daha sık görülmüş?
Hangi olaylar aile bireylerinin yaşamlarında önemli bir yer kaplamış?
Aile içerisinde yaşanan bölünmeler var mı?
Hangi sosyo ekonomik şartlar aile bireylerinin yaşamlarını yakından etkilemiş?
Aile geçmişimizde olumlu ya da olumsuz hangi öğeler nesiller arasında tekrarlanıyor?
Günümüzden geçmişe yaptığımız bu yolculuk, hem aile dinamiklerimizi hem de bazı bilinçli ya da bilinçsiz davranış ve tepkilerimizi anlamamızı sağlıyor. Bu noktada altını çizmemiz gereken önemli bir nokta bulunuyor. Bu çizime baktığımızda kimi zaman olumsuzlukların ne kadar büyük bir yer kapladığını fark edebiliyor ve bu gerçekle baş etmekte zorlanabiliyoruz. Aynı zamanda tekrar eden ilişki dinamiklerini nasıl kırabileceğimizi, bazı döngülerden nasıl çıkabileceğimizi bilemeyebiliyoruz. Böyle durumlarda bir ruh sağlığı uzmanından destek almak büyük önem taşıyor. Böylece hem kendimiz hem de gelecek nesiller için daha olumlu yaşantıların temelini atabiliyoruz.
Tam da bu haftaki konumuza uygun bir kitap önerim var: Seninle Başlamadı - Mark Wolynn. Aile geçmişinde yaşanmış kimi sorunların genetik olarak nesilden nesile nasıl aktarıldığını ve bu döngüden çıkmanın yollarını merak ediyorsan bence bu kitaba bayılacaksın!
Bültenimizin sonuna gelirken sana sağlık ve huzur dolu günler diliyorum sevgili Relater. Kendine çok iyi bak!
Sevgiler,
Alara
